Trong những tháng gần đây, các cơ quan y tế ở California, Hoa Kỳ, đã buộc phải báo cáo hai trường hợp mắc bệnh dịch hạch xuất hiện ở bang West Coast. Ở bang Colorado, hai người khác cũng mắc bệnh và chết vì căn bệnh này. Như thể vẫn chưa đủ, trong những tuần gần đây, Vườn quốc gia Yosemite ở California đã phải đóng cửa trại Tuolumne Meadows của họ sau khi các nhà chức trách xác định rằng hai con sóc dường như cũng chết vì bệnh dịch hạch. Bệnh dịch hạch là căn bệnh nổi tiếng và đáng sợ nhất trong lịch sử loài người. Nó là một tai họa đã giết hàng triệu người ở châu Âu trong nhiều thế kỷ và bất chấp niềm tin chung và bất chấp những tiến bộ khoa học vĩ đại, nó vẫn là một vấn đề đối với nhân loại hiện đại.
Áp phích được sử dụng trong các trận dịch hạch, cho thấy Thần chết đang chiến thắng. Những tấm áp phích này được đặt bên ngoài những ngôi nhà có nạn nhân của bệnh dịch hạch. (Wikimedia Commons)
Nguồn gốc của bệnh dịch hạch ở châu Âu thời Trung cổ
Giữa năm 1346 và 1347, một trong những trận dịch hạch lớn nhất trong lịch sử châu Âu đã bùng phát. Đây là một căn bệnh tiếp tục xuất hiện ở Lục địa già cho đến đầu thế kỷ thứ mười tám.
Bệnh dịch đã có một tác động khủng khiếp đối với xã hội thời đó vì một lý do hai mặt. Một mặt, nó diễn ra bất ngờ: không rõ nguyên nhân, thường gây ra hậu quả chết người và dường như không có biện pháp điều trị nào hiệu quả. Mặt khác, nó cũng không phải là một căn bệnh riêng của người nghèo, do vấn đề dinh dưỡng kém – mà nó ảnh hưởng như nhau đến tầng lớp thượng lưu và hạ lưu.
Vào thời Trung cổ, những lời giải thích cho nguyên nhân của bệnh dịch rất đa dạng nhưng cũng có chung một mối liên hệ: đó là cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời giáng xuống con người vì tội lỗi của nhân loại. Một số người tin rằng bệnh dịch lây truyền qua “hơi tử thần” bốc lên từ người bệnh. Cũng có những người cho rằng nó có cơ sở chiêm tinh. Những người khác cho rằng nó thực sự có nguồn gốc địa chất, do sự giải phóng khí độc trong các vụ phun trào núi lửa và động đất.
Ngày nay, chúng ta biết rằng Cái chết Đen vào giữa thế kỷ 14 có điểm khởi đầu là ở thành phố Caffa (nay là Feodosia), trên Bán đảo Krym, dọc theo Biển Đen. Năm 1346, Caffa bị bao vây bởi quân đội Mông Cổ, những người đã mắc bệnh trong hàng ngũ của họ. Các biên niên sử thời đó nói rằng người Mông Cổ phải chịu trách nhiệm về việc lây lan dịch bệnh ở châu Âu, phóng xác chết của các chiến binh bị nhiễm bệnh vào thành phố. Khi những thương nhân người Genova sống ở Caffa nhận ra dịch bệnh, họ đã bỏ trốn – mang theo căn bệnh này trên những con tàu buôn đi châu Âu – nơi dừng chân đầu tiên của họ là đảo Sicily.
“Giúp đỡ nạn nhân mắc bệnh” của Federico de Madrazo (Wikimedia Commons)
Các triệu chứng của bệnh dịch hạch tràn ngập Sicily và bắt đầu lây lan
Đối với cư dân của Messina, Sicily, biển là biểu tượng của cuộc sống, công việc, sự giàu có, nhưng có một điều gì đó khác lạ sắp cập bờ do những con tàu của người Genova từ Biển Đen – những con tàu thực ra đang chở xác chết và những người bị bệnh nặng. Người Sicilia nhanh chóng hiểu được sự nghiêm trọng của mối nguy hiểm đang đe dọa họ. Nó không chỉ là một căn bệnh, không; đó là một tình trạng khủng khiếp, khó chịu và rất đau đớn xảy đến, gây ra nỗi đau khủng khiếp và những cơn sốt không thể chịu đựng được cho những người mắc phải nó.
Đầu tiên nó bắt đầu bằng việc ho, sốt và ớn lạnh. Sau đó, nhiệt độ cơ thể thậm chí còn tăng cao hơn và bắt đầu xuất hiện các nốt phát ban: sưng các tuyến bạch huyết ở cổ hoặc bẹn, sưng to tới mức bằng quả cam. Sau đó là tụt huyết áp nhanh chóng, trụy nhiều cơ quan, hệ thống mạch máu giãn ra và xuất hiện nhiều vết thương chảy máu.
Sự xuất hiện của đại dịch Cái chết Đen ở châu Âu giữa thế kỷ 14 (Wikimedia Commons)
Ngoài những triệu chứng kinh hoàng, người dân Messina sớm phát hiện ra rằng căn bệnh mới này cũng rất dễ lây lan. Do đó bệnh dịch nhanh chóng lây lan. Một số ít người sống sót chỉ đơn giản cầu nguyện một phép màu. Những người vẫn còn có thể đi bộ chạy đến Catania và nhiều người, như thể đó là một cuộc hành hương, đến cầu nguyện với Thánh Agatha của Catania, hy vọng rằng Thánh có thể giải cứu họ khỏi nanh vuốt của bệnh dịch. Tuy nhiên, dù có biết bao lời cầu cứu nhưng không có điều kỳ diệu nào xảy ra. Bệnh dịch hạch cuối cùng đã lan ra khắp hòn đảo với tốc độ chóng mặt, trong khi những con tàu khác của người Genova cập cảng bán đảo Ý, truyền bệnh dịch khắp lục địa.
Hình minh họa cho thấy các bác sĩ thời Trung cổ đã tự bảo vệ mình như thế nào để điều trị cho bệnh nhân mắc bệnh dịch. (Wikimedia Commons)
Sự lan truyền và lây lan của bệnh dịch hạch
Tất cả các dấu hiệu cho thấy bệnh dịch hạch lan truyền qua tàu thuyền và lữ hành có người bị nhiễm bệnh, chuột và bọ chét. Các thành phố thương mại lớn là điểm đến chính và do đó là trung tâm lây lan bệnh dịch qua đường thủy và những truyến đường bộ phổ biến. Với các dữ liệu hiện nay chúng ta biết rằng sự lây lan bằng đường biển có thể vượt quá 30 dặm (48,3 km) mỗi ngày, trong khi trên đất dao động từ 0.3- 1.2 dặm (0,5 -2 km) mỗi ngày.
Mặc dù nhiều người chạy về vùng nông thôn, thực tế là các thành phố an toàn hơn vì, như đã được ghi nhận, sự tiến triển của các bệnh truyền nhiễm chậm hơn ở các hạt nhân có mật độ dân số cao hơn. Những cuộc trốn chạy như vậy chỉ dẫn đến sự lây lan của căn bệnh này, chứ không phải thoát khỏi nó. Về số người chết do bệnh dịch hạch ở châu Âu, hiện nay chúng ta có thể nói rằng tỷ lệ tử vong của dân số gần như là 60%.
Ví dụ, ở bán đảo Iberia, dữ liệu chỉ ra rằng dân số đã giảm từ 6 triệu xuống còn 2,5 triệu. Ở miền nam nước Pháp, hồ sơ xác nhận rằng tỷ lệ tử vong từ 55% -70%. Tỷ lệ phần trăm này tương tự như tỷ lệ tử vong đối với các thành viên của giáo sĩ Anh. Trong khi đó, ở Tuscany gần 60% dân số chết vì bệnh dịch hạch, hơn 90.000 cư dân của Florence đã giảm xuống chỉ còn 60.000 người. Tóm lại, trong số 80 triệu người sinh sống ở châu Âu vào năm 1346, chỉ còn lại 30 triệu người sau bảy năm, vào năm 1353.
Trong số 80.000.000 người sinh sống ở châu Âu vào năm 1346, chỉ có 30 triệu người còn lại vào năm 1353 vì bệnh dịch. “Dance Macabre” của Michael Wolgemut. (Wikimedia Commons)
Nguồn: https://www.ancient-origins.net/history-important-events/black-death-plague-sowed-terror-and-death-medieval-europe-part-1-003821